Doordat in de voorbije jaren enkele landbouwers in de Westhoek, onafhankelijk van elkaar, omschakelden naar biologische landbouw, is een cluster van professionele biologische landbouwbedrijven in de Westhoek ontstaan. Dergelijke cluster in een zelfde regio is alsnog uitzonderlijk in Vlaanderen en biedt specifieke opportuniteiten. Vanuit de telersgroep kwamen 4 assen naar voor.
- De telers schakelden onafhankelijk van elkaar om en kenden elkaar voordien doorgaans niet. Regionale ontmoetingsmomenten zijn een belangrijke katalysator voor het leggen van onderlinge contacten en om een aanzet te geven aan onderlinge samenwerking.
- Biologische landbouw is kennisintensief. In lerende netwerken voor respectievelijk melkveehouderij en akkerbouw-groenten zoeken de boeren door onderlinge ervaringsuitwisseling naar gepaste oplossingen en synergieën voor ervaren knelpunten in hun bedrijfsvoering.
- Het project legt kiemen voor een duurzaam en blijvend lokaal netwerk voor toelevering van diensten, machines en goederen gericht op de specifieke noden van de biologische landbouw. Dit ondersteunt de huidige en eventueel toekomstige biologische telers in een slagkrachtige en efficiënte bedrijfsvoering.
- De aanwezigheid van meerdere biologische boeren die met een open geest en creatief willen samenwerken met elkaar en met andere schakels in de keten, maakt de Westhoek een aantrekkelijke partij voor grotere afnemers van biologische landbouwproducten in Vlaanderen en Noord-Frankrijk.
Biologische landbouw is niet nieuw in de Westhoek. Enkele pioniers kozen eind vorige eeuw al voor biologische akkerbouw, groenteteelt of melkveehouderij. Zij bouwden gaandeweg een mooi bedrijf uit waar ondertussen een tweede generatie aan de slag is. Met een 5b-project omtrent biologische landbouw in 1997 legden zij mee de basis voor de opstart van de afdeling biologische landbouw in Inagro. Desondanks kregen zij toen weinig navolging van andere landbouwers in de Westhoek en bleef hun aantal beperkt tot een vijftiental bedrijven met onderling zeer verschillende bedrijfstypes.
Onder impuls van gedeputeerde Bart Naeyaert die kansen zag voor West-Vlaamse telers in de groeiende biomarkt, kwam er in 2016 een nieuwe dynamiek in de biologische landbouw in (West-)Vlaanderen op gang. Op Vlaams niveau steeg het areaal biologische landbouw van ongeveer 5000 ha in 2015 naar ruim 8000 ha in 2018. Deze groei zet zich in komende jaren nog verder. 129 van de 514 biologische bedrijven in Vlaanderen in 2018 zijn West-Vlaams. Hiervan is ruim één derde in de Westhoek gevestigd. Eigen aan de biologische landbouw, zijn deze bedrijven zeer divers. Toch is de evenwichtige concentratie van onder andere een 10-tal biologische melkveehouders, een 15- tal middelgrote biologische akkerbouw-groentebedrijven en 2 professionele biologische varkensbedrijven opvallend en ongezien elders in Vlaanderen. De aanwezigheid van voornoemde pioniers was ongetwijfeld een belangrijke trigger.
De omkadering van deze biologische bedrijven is op vandaag in grote mate Vlaams en sectorgericht georganiseerd onder de vorm van Biobedrijfsnetwerken (akkerbouwgroenten, melkvee, varkens). Binnen dit netwerk werden de omschakelende bedrijven ook goed opgevangen. Bioforum Vlaanderen (sectororganisatie voor de biologische landbouw, coördinator en facilitator van de biobedrijfsnetwerken en centrale spil in de georganiseerde ketenontwikkeling voor biologische landbouw via het project www.biozoektketen.be) en Inagro (praktijkonderzoek biologische landbouw en kennispartner) zijn in deze biobedrijfsnetwerken twee door de bioboeren aangewezen belangrijke en natuurlijke partners. Anderzijds komt er, vanuit deze nieuwe dynamiek in de Westhoek, nood aan een meer streekgerichte benadering. De sectorgerichte clusters die zich stilaan aftekenen in de Westhoek bieden ook specifieke kansen en opportuniteiten voor een gezamenlijke en sterke doorontwikkeling. Bioforum Vlaanderen organiseerde om deze reden, in nauwe samenwerking met Inagro, in het voorbije jaar drie regionale bijeenkomsten in de Westhoek (2 regio Poperinge, 1 regio Diksmuide). Tijdens deze bijeenkomsten kwamen 4 duidelijke noden voor een streekgerichte werking naar voor die we via voorliggend project willen beantwoorden:
- De nood om elkaar en elkaars bedrijven als collega-bioboeren beter te leren kennen.
- De nood aan gezamenlijke kennisontwikkeling en ervaringsuitwisseling om antwoord te geven aan knelpunten in de bedrijfsvoering en om de bedrijfsvoering verder te optimaliseren.
- De nood aan een passende omkadering / toelevering van diensten of goederen afgestemd op hun biologische bedrijfsvoering.
- Nood aan een sterkere verbinding met groeikansen in de markt en met de afzet die eerder vanuit het binnenland georganiseerd is / wordt.
Deze vier noden werden vertaald naar 4 specifieke werkpakketten in voorliggend project. Inagro en Bioforum werden door de betrokken telers expliciet gevraagd om dit traject voor hen op de rails te zetten vanuit hun kennis van zowel de sector en de participatieve methodologie als vanuit hun respect voor de rol en het eigenaarschap van de bioboeren. BioForum heeft zich via de uitbouw van BioBedrijfsnetwerken (BBN) en vanuit hun rol als belangenverdediger van de bioboeren doorheen de jaren meer en meer toegespitst op participatie en co-creatie als basis van hun werking. In de biobedrijfsnetwerken staat ervaringsuitwisseling tussen boeren voorop, hierbij neemt BioForum de rol van facilitator en verbindingspersoon op. Inagro neemt in deze netwerken de technisch inhoudelijke rol op. Deze vorm van biobedrijfsnetwerken wordt door de bioboeren enorm geapprecieerd wat blijkt uit de hoge aanwezigheden en medewerking tijdens de biobedrijfsnetwerken
Inagro, provinciaal extern verzelfstandigd agentschap in privaatrechtelijke vorm
8800 Roeselare
België
8800 Roeselare
België