Boerenlandschap Pajottenland-Brussel

Het Pajottenland kan bogen op een unieke identiteit als groene regio in de schaduw van grootstad Brussel; met een kenmerkend landschap dat, ondanks druk vanuit meerdere hoeken, relatief gaaf is. In grote mate dankt de regio zijn algemeen uitzicht aan een eeuwenlange landbouwuitbating. Maar het kan niet ontkend worden dat -zoals dat elders ook het geval is- de hedendaagse landbouwpraktijken ook vragen doen rijzen op vlak van hun effect op het landschap en biodiversiteit; vragen die zich overigens ook stellen voor andere activiteiten in het open gebied en voor een toenemende druk vanuit de stad. Daardoor ziet men het landschap als fundamentele (economische) bron potentieel bedreigd, en daarmee ook zijn waarde als schragend element voor streekidentiteit en -beleving, intern zowel als extern. Tegelijk stelt men vandaag vast dat steeds meer burgers/consumenten op zoek zijn naar kanalen waar ze voeding kunnen kopen met een verhaal en/of gekoppeld aan beleving. In dat kader is de opkomende korte keten het codewoord geworden voor een dynamiek van hernieuwde sterke lokale inbedding van landbouw en voedselproductie, van een herverbinding van de plaatsen van voedselproductie en -consumptie, en van de herverbinding van voedselproducenten met eters en omgekeerd. In het bijzonder geldt dit ook in een context van stad en platteland: stad en stedeling kijken in toenemende mate naar de nabije open ruimte voor de productie van een aanzienlijk deel van hun voeding, en tegelijk als nabije plek voor rust en recreatie. De historische metafoor van de tuin van Brussel komt in dat opzicht (opnieuw) prominent naar boven. Brussel zet vandaag met zijn Good Food Strategy expliciet in op een groot aandeel van meer lokaal geproduceerde voeding. Met 1,2 miljoen Brusselse eters ligt daar dan ook een groot marktpotentieel voor voedselproducenten in het Pajottenland. De Coronacrisis heeft de algemene indruk versterkt dat NU het juiste moment (um) is om korte keten en stadsverbonden landbouw te versnellen en op te schalen. Eerdere studies toonden het potentieel al duidelijk aan; NU is de moment om over te gaan tot coherente acties! Veel van de nodige elementen voor een bloeiende en lokale ingebedde en stadsverbonden landbouw zijn wellicht al aanwezig, maar het ontbreekt aan hun onderlinge verbinding en coherente samenwerking; gestoeld op een duidelijke overkoepelende visie en een werkbaar, gidsend actie/businessplan. Het is duidelijk dat de nodige verbindingen niet (of niet in voldoende mate) vanzelf zullen komen. Er wordt een nood ervaren aan een actieve facilitering ervan.

De essentiële doelstelling van dit voorliggende project is het tot stand brengen van de noodzakelijke dynamiek van verbinding, en van concrete stappen in de richting van een duurzame, autonome en rendabele relatie tussen landbouwregio Pajottenland en een leefbare en duurzame stad; met voeding als voornaamste bindmiddel. In de context van generieke concepten als stedelijke landbouwparken of voedsellandschappen (zie verder) biedt een dergelijke verbinding ook tal van voordelen op vlak van landschap, toerisme en recreatie, leefbaarheid van dorpen, etc. Daardoor is het meteen ook een inspanning voor actieve verbinding van verschillende sectoren, belangen, aspecten IN de plattelandsregio.

Met deze formulering is ook duidelijk dat de essentie ligt in het daadwerkelijk verbinden en daardoor inspireren, katalyseren en faciliteren van de talrijke actoren in het samen uitbouwen van gedragen initiatieven die het grotere verhaal realiseren op een duurzame wijze. Het voorgestelde traject van een verbinder (0.6 VTE, 2 jaar) is het middel om deze doelstelling te realiseren. Deze verbinder legt enerzijds de verbindingen tussen bestaande initiatieven/actoren en projecten. Daardoor versterkt ook het verhaal/identiteit van het Pajottenland en wordt gezocht hoe deze best naar buiten te brengen (zowel naar de stad Brussel als in de eigen regio). De verbinder krijgt een uitdrukkelijk mandaat/opdracht om de relevante stakeholders te identificeren, bevragen, en bij elkaar te brengen in (lerende) net-werken; hij/zij zorgt voor experimenteerruimten (en versterkt de bestaande voorbeeldinitiatieven) of inspireert nieuwe; hij/zij stimuleert de co-creatie van businessmodellen, en boort lokale kennis, expertise en engagement aan; hij/zij zorgt ervoor dat een gedragen visie wordt gevormd en vertaald in een werkbaar charter; hij/zij bepaalt met de stakeholders welke nieuwe acties nodig zijn om de ultieme doelstelling handen en voeten te geven.

De noodzaak van een dergelijke verbinder/verbinding en zijn/haar rollen zoals we die in dit project omschrijven, worden ook onderkend in programma's zoals dat van Voedsellandschappen (Vlaamse overheid, VLM). In dat perspectief is dit voorgestelde project ook een terrein-primeur in Vlaanderen; en meteen ook een pro-actieve demarche die regio Pajottenland een betekenisvolle voorsprong kan bieden.