Het ontstaan van een Kempens dorp

Carons Hofke in Merksplas is gekend als het gemeentepark van ca 5,5 ha, gelegen op het Hofeinde, op ca 2km ten noorden van het dorp. In dit gemeentepark zitten de wortels van Merksplas, met het ontstaan van een Kempense gemeente in de vroege middeleeuwen. 

De Heer van Merksplas had zijn motteburcht (houten uitkijktoren op een hoge aarden terp, omringd met water) opgericht op een verhevenheid vlak naast de Mark, met vlak ervoor een diffuse uitmonding van de Goorloop in een laaggelegen moerassig gebied. Hier bevond zich ook een rechthoekig perceel met eromheen een ringgracht, m.a.w. hier bevond zich een opperhof met de motteburcht en een neerhof waar de bedreigde boeren zich konden verschansen. De gehuchtnaam "Hofeinde" verwijst nog naar die toestand. 

In 1124 deed de bisschop van Kamerijk (Cambrai) een beroep op de paters Norbertijnen van Prémontré om de ketter Tanchelm in de Kempen te verdrijven. Toen hun werk was voltooid werden ze overgehaald om te blijven. Zo kwam er in Antwerpen de Sint-Michielsabdij en ze kregen het tiendenrecht van Merksplas en van Houterle tussen Rijkevorsel en Sint-Lenaerts.

In 1155 schonk de Heer van Merksplas zijn gronden aan de paters witheren van de St.-Michielsabdij.

• Vanaf dan waren het de paters Norbertijnen (witheren), die pastoor waren in Merksplas.
• Vanaf dan woonden deze pastoors op het neerhof in een pastorij.
• Op die plaats bevond zich ook de Tiendenschuur, voor de opslag van het tiende deel van de oogst van alle inwoners van Merksplas (is dus 10% belasting, in natura).

In 1679 liet pastoor Van Asten diverse werken uitvoeren op het domein:

• de verbreding van het noordelijk segment van de ringgracht tot een visvijver.
• de aanleg van de “Snoekengracht”.
• kanaliseren van de Goorloop.
• het bouwen van sluisjes voor het beheer van het waterniveau in deze waterpartijen.

Tijdens de Franse Revolutie (1795) werden de kerkelijke goederen aangeslagen en openbaar verkocht.

Dat was het einde van het "begevingsrecht" van de paters Norbertijnen als pastoor in Merksplas.

Daarna kwamen er alleen nog seculiere geestelijken.

In een korte periode veranderde het domein zes keer van eigenaar.

In 1862 zorgde een groep Merksplassenaren ervoor dat het domein terug "van Merksplas" was.

In 1882 werd het domein gekocht door de familie Van Hulsel uit Turnhout. Via huwelijk en erfrecht kwam het domein in handen van de familie Caron (grootgrondbezitter in het Turnhoutse).

In 1888 werd er een zomerverblijf opgericht voor de uitstappen van de familie Caron naar Merksplas.

Bij de bevrijding tijdens WO2 werden meerdere pachthoeves van Caron in brand geschoten.

Het zomerhuis werd tijdelijk een woonhuis voor de getroffen familie. Nadien (tot in 1995) woonde in het woonhuis een kroostrijk gezin.

In 1990 werd dit domein met de omliggende gronden aangekocht door de gemeente Merksplas.  De historische site werd opgeknapt en ten noordoosten van het oude Hof werd een nieuwe visvijver gegraven.

Op 29 mei 1994, de ‘Dag van het Park’, werd het domein officieel als gemeentepark in gebruik genomen.

Op de dag van vandaag zijn de sporen van het aloude Merksplas vanuit de vroege middeleeuwen nog tastbaar aanwezig. Door het uitvoeren van een aantal werkzaamheden willen we dit beeld versterken, zodat we een mooi en boeiend verhaal kunnen vertellen over het ontstaan en de groei van een Kempense gemeente, en dat zowel aan de individuele passanten als aan gegidste groepsbezoeken.