Home-Start Hageland, verbindend op weg met gezinnen

Volgens de kansarmoede-index werden in 2022 zo’n 93 kinderen geboren in een gezin met een kwetsbare achtergrond in de Eerstelijnszone Demerland (ELZ). De kinderarmoedecijfers per gemeente in 2023 bedragen voor Begijnendijk 5.1%, Bekkevoort 6,6% en Tielt-Winge 10.7%. Bovendien blijkt uit de Omgevingsanalyse van de ELZ Demerland, 2022, dat:
verschillende zorgverstrekkers uit de focusgroepen aangeven het aantal hulpvragen amper de baas te kunnen;

• de hulpvragen steeds complexer worden;
• er een tekort aan vrijwilligers ervaren wordt;
• het aantal mensen met een psychische kwetsbaarheid blijft toenemen;
• veldwerkers verontrustende cijfers en verhalen melden over de exponentiële nood aan voedselhulp en over OCMW’s die meer dan ooit andere hulp- en maatschappelijke dienstverlening moeten uitreiken, zoals voedselverdeling, financiële hulp en schuldbemiddeling; 
• de analyse een globale verarming stelt van vooral de lage middenklasse.

Ouders zijn de belangrijkste personen in het leven van kinderen. Van ouders met jonge kinderen wordt veel verwacht. Verzwarende factoren als armoede, werkloosheid, slechte huisvesting en het ontbreken van een ondersteunend netwerk, confronteren gezinnen met sociale uitsluiting, achterstelling en/of isolement, een verlaagd zelfbeeld en maken alledaagse moeilijkheden soms onoverkomelijk. Onderzoek toont aan dat solidariteit en sociale steun in onze samenleving beschermende en ondersteunende factoren zijn voor gezinnen in een kwetsbare situatie. Een kansrijke omgeving creëren voor kinderen vraagt initiatieven op verschillende levensdomeinen en contexten. Het doordacht inzetten en versterken van effectieve en structurele beleidsmaatregelen op verschillende domeinen is noodzakelijk om gezinsarmoede en ongelijkheid te reduceren. Home-Start is er één van.

Aanpak
Door de regelmatige aanwezigheid van een vrijwilliger in het gezin, streeft Home-Start ernaar de opvoedingsomstandigheden te verbeteren door stress te reduceren en meer toegang tot hulpbronnen te realiseren. De vrijwillige gezinsbuddy stimuleert contacten in de buurt, leidt de gezinsleden toe naar het vrijetijdsaanbod en leert hen gebruik maken van voorzieningen in de gemeente. Door sociale en praktische steun, vriendschap en aanwezigheid in het gezin thuis wordt de draagkracht van het gezin versterkt, vergroot het zelfvertrouwen en worden ouders sterker in hun opvoedkundige rol. Ouders ervaren meer sociale steun vanuit hun omgeving. Het opvoedgedrag wordt positiever en effectiever, wat leidt tot een positief effect op de ontwikkeling en het gedrag van de kinderen. Tijdens een Home-Starttraject ervaren kinderen en hun ouders hoe ze hun sterke kanten en sociaal netwerk kunnen inzetten, zodat ze veel voorkomende lichte problemen die bij het opvoeden en opgroeien horen, zelf kunnen oplossen.
Vrijwilligers engageren zich minstens voor een jaar en voor een dagdeel per week en maken zo tijdelijk deel uit van het sociaal netwerk van een gezin. Dat is geen vrijblijvend engagement. Ze nemen de tijd om een relatie op te bouwen met het gezin en vanuit deze relatie op maat en tempo van het gezin te werken aan duurzame verandering. De gelijkwaardigheid, de onvoorwaardelijke inzet van de vrijwilliger en de (h)erkenning die de ouders ervaren in gesprek met de vrijwilliger, maken het mogelijk om gezinnen te bereiken die zich niet zo thuis voelen in onze samenleving en vanuit hun eigen ervaringen weinig geneigd zijn om gebruik te maken van bestaande voorzieningen. De ondersteuning is breed, gericht op kind, ouders en hun nabije omgeving. Deze integrale en preventieve aanpak vermindert de kans dat er op langere termijn crisiszorg of andere ingrijpende hulpverlening nodig is.

In een landelijke regio waar het zorgaanbod minder sterk uitgebouwd is, is het preventief én outreachend werken van groot belang. In Aarschot, Diest en Scherpenheuvel-Zichem werd al aangetoond dat deze vorm van preventieve gezinsondersteuning werkt. Jaarlijks ondersteunen vrijwilligers er 40 à 50 gezinnen met jonge kinderen of aanstaande gezinnen. Gelet op het stijgend aantal aanmeldingen vanuit andere gemeenten in de ELZ, groeide de idee om deze aanpak op maat uit te bouwen in drie landelijke gemeenten uit de ELZ Demerland.

Organisatie
Via een lokale werking, in nauwe samenwerking met het lokaal bestuur en de Huizen van het Kind, begeleidt en coördineert een deeltijds tewerkgestelde Home-Startcoördinator de lokale Home-Startwerking. De coördinator staat in voor de werving, selectie en opleiding van vrijwilligers, de intake van de te ondersteunen gezinnen, de matching tussen vrijwilligers en gezinnen en de opstart, opvolging en afronding van het ondersteuningstraject. De werking steunt op een doordacht vrijwilligersbeleid om vrijwilligers goed te steunen in hun engagement, te informeren en hen betrokken te houden bij de missie en visie van de organisatie. Een onthaal met een startopleiding en uitgebreide kennismaking, een vrijwilligersovereenkomst en verzekering, individuele coachingsgesprekken, tussentijdse evaluaties en bijsturing, intervisies in groep, een jaarlijks dankmoment, een nieuwsbrief en een verjaardagskaart, een uitgebreid afrondingsgesprek … zijn een aantal activiteiten waarmee dit project lokaal de ondersteuning invult en de waardering uit ten aanzien van vrijwilligers.
Het merendeel van de gezinnen wordt aangemeld door eerstelijnsdiensten. Tijdens een huisbezoek maakt de coördinator uitgebreid kennis met het gezin. Samen bespreken ze de noden en de krachten in het gezin en bekijken ze hoe een Home-Startvrijwilliger van betekenis kan zijn. Op basis van de noden en sterktes van het gezin en de interesses en mogelijkheden van de vrijwilliger, wordt er een match gemaakt tussen een gezin en een vrijwilliger. De kwaliteitsbewaking, coaching en opleiding van de lokale coördinator, het organiseren van een lerend netwerk met uitwisseling tussen coördinatoren in Vlaanderen en Brussel, het ter beschikking stellen van formulieren en werkdocumenten, de toegang tot de centrale database en registratiesysteem, worden ondersteund vanuit de centrale werking van Home-Start Vlaanderen.

Impact meten en knelpunten signaleren
Door (cijfer)gegevens te registreren en analyseren, verbeteren we ons eigen handelen, streven we een beter bereik van de lokale doelgroep na, krijgen we een beter zicht op onze impact en kunnen we sterker communiceren. Jaarlijks worden cijfergegevens geregistreerd over de gezinnen, vrijwilligers, aanmelding en ondersteuning. De betekenis van de ondersteuning voor de gezinsleden wordt gemeten aan de hand van de impacttool. Deze gegevens worden verwerkt door Home-Start Vlaanderen vzw. Daarnaast rapporteert de lokale werking aan Opgroeien en voorzien we een jaarrapport voor de 3 financierende lokale besturen en de projectfinanciering. Het signaleren van maatschappelijk structurele knelpunten en drempels is een permanente taak van vrijwilligers en coördinator, tijdens de intervisiemomenten, in de verschillende lokale overlegnetwerken en in jaarverslagen aan de bevoegde (lokale) voorzieningen en beleidsmakers.

Stuurgroep
De stuurgroep bestaat uit medewerkers van Home-Start Vlaanderen, dienst welzijn Tielt-Winge, dienst doelgroepenbeleid Begijnendijk, afdeling mens Bekkevoort en de Huizen van het Kind, de lokale coördinator die het project uitvoert en indien mogelijk een vrijwilliger. De stuurgroep volgt de vooruitgang van het project en stuurt bij waar nodig. Halfjaarlijks gebeurt er een tussentijdse rapportage, jaarlijks volgt er een uitgebreid jaarverslag met financiële rapportage. De stuurgroep buigt zich eveneens over de opmaak van een signalenlijst en de duurzame verderzetting van het project na 2026.