Identiteit van de regio versterken en promoten aan de hand van historische straatnaamborden.

Identiteit vaak te ontdekken in kenmerkende straatnamen

Identiteit is het centrale leidmotief in dit project. In deze regio willen we werken aan het beter zichtbaar maken van de identiteit/geschiedenis/achtergrond van onze dorpen en gehuchten. Deze identiteit zit vaak ook verscholen in straatnamen. Het is niet altijd duidelijk waar namen vandaan zijn gekomen omdat bijvoorbeeld gebouwen zijn verdwenen of grachten gedempt. Daarom bieden straatnamenboeken uitkomst en zijn het rijke bronnen voor historici. Ze geven ook deeltjes van de identiteit van het respectievelijke dorp of gehucht prijs. In onze streek verwijzen bijvoorbeeld heel wat namen naar het platteland (bijv. putakker, molenstraat, Bos- en Bremdreef in Kasterlee, Grote Hoeve in Meerhout), de nijverheden (bijv. ijzerstraat, diamantstraat) en historische feiten (bijv. boerenkrijglaan, ), …

Waarom werken met straatnamen?

• Straatnamen ontstonden vaak vanuit de functie die de straten hadden (Paardenmarkt) of vanuit de ligging (Vaartstraat) of bewoners (Kapucijnenstraat) of de naam op een uithangbord van een bepaald gebouw (Kapelstraat).
•   Als een straat naar een persoon wordt vernoemd (Alfons Dierckxstraat in Balen, Juul Grietensstraat in Meerhout), kiest de gemeente vrijwel altijd voor overledenen. De periode tussen de naamgeving en de sterfdatum verschilt per gemeente. Bij sommige gemeenten is dat minimaal 25 jaar, bij anderen minimaal 5 jaar.
•   Soms komen gelijkaardige straatnamen terug in één wijk (allemaal namen die verwijzen naar bloemen, vogels, nijverheden, bewoners van een kasteel, ex-burgemeesters, enzovoort).
• De meeste oudere straatnamen eindigen op de aanduiding voor het type weg. Straten zijn van oudsher gelegen binnen een stad en meestal verhard ('bestrating'); wegen liggen daarbuiten. Voorbeelden van dit soort achtervoegsels zijn de 'Groenstraat', de 'Berkensingel' in Balen, de ‘Molenbaan’, de ‘Augustijnenlaan’ en de 'Frankrijklei'.
• De suffix (-blok, -hoek, -akker, -hei(de), -dijk, …) geeft vaak ook informatie prijs over de geografische ligging en functie vroeger.

Belendende projecten:

• In Kasterlee werden recent straatnamen vernieuwd. Ook daarin werd rekening gehouden met die identiteit en volkskundige aspecten.

• In Retie kregen alle trage wegen en kerkepaden een aparte naam. Ook Balen plant een soortgelijk initiatief.

• In Lille, Kasterlee, Vorselaar staan al erfgoedborden met duiding over monumenten en bezienswaardigheden.

• In Geel wordt in het najaar van 2010 een boek uitgebracht met de verklaring van de Geelse straatnamen.

Geen te opvallende borden

• Want er staan soms al borden genoeg, zorg om straatbeeld.
• Dit zijn echter geen extra, ook geen grote, borden: minder opvallend, meer ‘te ontdekken’
• Zelfde breedte en vormgeving als normale straatnaamborden (vaak 700x200 mm), alleen een beetje dieper/hoger (400 mm ipv 200 mm) zodat er duiding bij kan worden vermeld. In sommige gemeenten kan eerder dan één, groter, vervangend bord, geopteerd worden voor een bij-/onderbord.

Welke borden: selectie

• Inventarisering per gemeente
• Niet de reguliere straatnamen (Kerkstraat, Markt, Nieuwstraat) maar de bijzondere namen die ook een deel van de identiteit en geschiedenis van een dorp of gehucht weergeven. Selectie op basis van advies heemkringen (de meest interessante straten) en toeristische diensten en ook de mix in het gebied (verschillende invalshoeken aan bod laten komen)

Namen verklaren

• Toponymische studie
• Verklaring opzoeken
• Vormvereisten vaststellen: bijvoorbeeld lengte verklaring (in functie van het bord)
• Inhoudelijke vereisten vaststellen: bijvoorbeeld bij personen beroep, ambt, data, ...
• Naast toponymische ook geografische verklaring?
• Opbouw en basis van de verklaring voor alle gemeenten gelijklopend

Aandachtspunten

• Wat met de 'volkse' straatnamen die soms naast de officiële naam leven?
• Bordje met verklaring zou voor alle gemeenten gelijkvormig kunnen zijn, met logobanner Midden-Kempen links en logo per gemeente rechts

Duurzame effecten

• regionale straatnamenprojectgroep met heemkringen
• regionale brochure met daarin cross-links naar verschillende straatnamen die refereren naar het platteland, de Kempen, historische figuren, de specifieke identiteit van de individuele dorpen en gehuchten, overeenkomsten tussen gemeenten, …
• toeristische en heemkundige valorisatie
• dorp en identiteit leren ontdekken
• gemeenten, heemkundige kringen en toeristische diensten kunnen op basis van dit project de methodiek verder zetten en nog andere straatnamen verklaren en duiden.
• gemeenten gaan meer rekening houden met de eigenheid in het geven van straatnamen (incl. advies heemkringen)

Ontsluiting en valorisatie

• scholen (educatie, wereldoriëntatie)
• heemkundige kringen (publicatie in ledentijdschrift)
• toeristisch (wandeling of belevingsvol maken van bestaande routes)
• (toevallige) bezoekers dorp