Klein historisch erfgoed in de kijker

Er wordt een steeds sterkere behoefte geconstateerd aan regionale identiteit en een toenemende belangstelling voor recreatie in natuur en landschap. Divers onderzoek toont aan dat door de toenemende globalisering de behoefte aan regionale identiteit vergroot. Mensen gaan op zoek naar houvast, eigenheid, herkenbaarheid en geborgenheid. Dit blijkt uit de herwaardering van streektalen, streekgerechten, ... . Veel mensen identificeren zich met het landschap waarin zij leven en gaan dit landschap herwaarderen en hergebruiken. Het project wil daarom inspelen op de behoefte van de mens om de typische streekgebonden elementen uit zijn omgeving te leren kennen en te behouden.

Heel wat onderzoek is gewijd aan de bredere maatschappelijke belangstelling voor de concrete verblijfswaarde van natuur/landschap en de rol van het landschap als leefomgeving in de sfeer van de vrije tijd, het wonen en werken. Daar waar het landschap vroeger voornamelijk een betekenis had als voedselproducent, krijgt het landschap tegenwoordig veel meer waarden toegekend en staan er ook veel meer belangen op het spel, die een rol spelen bij de verdere ontwikkeling van het landschap. Deze belangen respecteren en waarderen is belangrijk en ligt aan de basis van een kwaliteitsvolle ontwikkeling van het landschap als leefomgeving.

Meermaals wordt het in rapporten aangehaald: mensen hebben behoefte aan erfgoed- en landschapsbeleving. In de beleidsspeerpunten van de provincie staat dit letterlijk verwoord. Nu is er behoefte om initiatieven die dit beleid in gang zetten, op elkaar af te stemmen om zo te komen tot maximaal resultaat: een regionale aanpak en uitvoering op terrein voor een optimalisatie van erfgoed- en landschapsbeleving. Diverse heemkundige verenigingen en gemeenten hebben reeds in beperkte mate een werking rond klein historisch erfgoed, ieder met zijn eigen klemtoon. Religieus erfgoed komt hierbij vaak aan bod. Diverse elementen worden door buurtverenigingen of enkele geëngageerde buurtbewoners in stand gehouden, onderhouden, ... . Klein historisch erfgoed leeft dan ook vooral lokaal, binnen kleinere gemeenschappen. De kennis zit vaak zeer versnipperd. Een actieve betrokkenheid van de lokale bevolking vormt dan ook de basis in de voorgestelde projectaanpak. Er zal in het kader van het project dan ook overleg zijn met het PCCE, heemkundige verenigingen en gemeenten om de reikwijdte van het project te maximaliseren.

Verspreid in het landschap van Haspengouw en Voeren komen tal van kleine erfgoedelementen voor die typisch en herkenbaar zijn voor de regio. Juist omdat het om kleine objecten gaat, zijn er weinig gegevens over de juiste locatie, geografische spreiding in typologie, ... . Als er al kennis over is, dan zit deze vaak verspreid in verschillende databanken, studies met elk hun eigen invalshoek. Veel van de objecten zijn bovendien gelegen op privé-eigendom, waardoor de inventarissen zelden volledig zijn. Wat de elementen gemeen hebben is dat ze beeldbepalend zijn voor een site of een landschap in een bepaald deelgebied of een duidelijke functie hebben of hadden binnen een beperkte gemeenschap. De bundeling van de kennis over de types klein erfgoed, de streekgebonden gebruiken en verhalen er rond enerzijds, en met deze kennis de elementen en hun omgeving duiden en opwaarderen anderzijds, betekent een grote meerwaarde voor de streekidentiteit.

Veel van het erfgoed is onbekend, verliest zijn functie en wordt verwaarloosd. Door het vergaren van kennis, het (h)erkennen van de erfgoedelementen en het verzamelen van verhalen, wil men het draagvlak van lokale gemeenschappen voor deze elementen terug doen toenemen, waardoor dit erfgoed in stand gehouden wordt. Opwaardering van het element en zijn omgeving, duiding van de elementen dragen ertoe bij dat ook de bezoeker van de streek deze elementen leert kennen en waarderen.