Foto 1: Copyright VIVES
Het aantal biologische en agro-ecologische landbouwbedrijven zit in de lift. In Vlaanderen is het aantal gecertificeerde biologische landbouwbedrijven gestegen met 170 % ten opzichte van 2007 (bron: cijferwebsite Departement Landbouw en Visserij). Ook in Europa zet deze trend zich voort, waarbij de Farm-to Fork strategie binnen de Europese Green Deal dit verder stimuleert. Deze kleinschalige en middelgrote landbouwbedrijven hebben, net zoals andere landbouwbedrijven, nood aan specifieke mechanisatie. Maar hier knelt vaak het schoentje. De aankoop van machines is vaak een enorme investering en bovendien zijn veel machines ontwikkeld om op een grotere schaal te werken. Daarom is autoconstructie (het zelf bouwen van machines) een betaalbaar alternatief.
‘Boer bricoleur’ voor meer autonomie en machines op maat
“Tijdens de tweejaarlijkse innovatiewedstrijd van het CCBT ontdekken we telkens heel wat innovatieve ideeën en technische vaardigheden bij Vlaamse bioboeren. Hieruit ontstond dan ook het idee voor het EIP-project ‘Boer bricoleur’”, legt Carmen Landuyt uit. Zij is coördinator van dit EIP-project en werkzaam bij het CCBT (Coördinatiecentrum praktijkgericht onderzoek en voorlichting Biologische Teelt).
Het EIP-project ‘Boer bricoleur’ is geïnspireerd op het concept van ‘bricolage’, waarbij land- en tuinbouwers graag zelf DIY-machines willen leren bouwen, die ze bijvoorbeeld bij handige collega’s zagen. Het Franse netwerk ‘l’Atelier Paysan’ speelt hier ook op in en vormde een inspiratiebron voor de Vlaamse telers. “Om dit zelf te kunnen ontwikkelen, is er natuurlijk wel genoeg kennis, vaardigheden, tijd en ruimte nodig”, legt Carmen uit. “Het CCBT wilde hierbij helpen en in overleg met bioboer en ervaren bricoleur Bert Vandergeynst zochten we partners en experten om samen een operationele groep te vormen.” Naast CCBT zijn ook Inagro, VIVES Maaklab, ILVO, ingenieurs en geïnteresseerde land- en tuinbouwers partners van de groep.
Elke partner heeft zijn eigen expertise. De land- en tuinbouwers vertellen hun noden en wensen en Bert helpt in samenwerking met het VIVES Maaklab de ontwerpen en bouwplannen mee verwezenlijken. CCBT en Inagro helpen dan weer met de praktische kant voor de organisatie van demonstraties, het samenbrengen van de partners voor feedbackmomenten, het ter beschikking stellen van het materiaal … Elke partner draagt zijn steentje bij en geeft feedback op de ontwikkelde machines. Carmen: “Deze intense samenwerking zorgt voor gebruiksvriendelijke zelfbouwconcepten die we voor geïnteresseerde land- en tuinbouwers ter beschikking stellen op de website: www.boerbricoleur.be.”
Carmen: “Een essentieel aspect van het netwerk is het aanbieden van bouwplannen en bouwcursussen voor landbouwers. Door enkele technieken van metaal- en houtbewerking aan te leren, kunnen landbouwers hun eigen machines bouwen, aanpassen en repareren. Hierdoor kunnen ze efficiënter werken en beter inspelen op specifieke behoeften. Bert Vandergeynst begeleidt deze opleidingen en zorgt ervoor dat iedereen kan bijleren en meewerken op zijn of haar eigen niveau.”
Foto 2: Elektrisch wiedbed - copyright CCBT
Drie bouwplannen van ‘Boer bricoleur’
Elektrisch wiedbed
Eén van de opvallende successen van ‘Boer bricoleur’ is het elektrisch wiedbed dat werd ontwikkeld door bioteler Alex Floré. Het innovatieve ontwerp, dat gebaseerd is op een elektrische rolstoel, won in 2018 de innovatieprijs op de netwerkdag van CCBT. Dit concept diende als basis voor de wiedbedden die later tijdens de ‘bricoleursweek’ van 2020 werden gebouwd. In 2021 ging het ontwerp een stapje verder en werd het technisch uitgewerkt door Bert Vandergeynst tot het wiedbed 2.0. Dit soort prestaties onderstreept het belang van samenwerking en kennisdeling binnen het ‘Boer bricoleur’-netwerk. Dankzij deze elektrische wiedbedden kan men nu ergonomisch onkruid verwijderen. Wil u meer informatie? Bekijk dan zeker het filmpje van de elektrische wiedbedden en de bouwplannen.
Foto 3: Druppelkar - copyright CCBT
Druppelkar (T-tape oproller)
“Tijdens het EIP-project werd ook een enquête gelanceerd om na te gaan welke machines en vaardigheden land- en tuinbouwers nog nodig hadden. Hieruit bleek dat veel landbouwers een machine wilden maken om druppeldarmen te kunnen hergebruiken. In 2022 zijn we dan ook gestart met de bouw van een druppelkar waarbij we de druppeldarmen kunnen oprollen en terug afrollen bij een volgende teelt”, zegt Carmen. Hierdoor kunnen landbouwers de druppeldarmen dus meermaals gebruiken en komen ze minder snel bij het afval terecht. Ook deze bouwplannen stelt het ‘Boer bricoleur’-netwerk ter beschikking. Er zijn zowel bouwplannen beschikbaar voor een metalen als een houten druppelkar. Bekijk het filmpje over de metalen versie van de druppelkar.
RTK-GPS-systeem
Voor dit systeem is er gewerkt met de software ‘AgOpenGPS’ die publiek en gratis toegankelijk is op het internet. Bio-akkerbouwer Karel Dewaele verdiepte zich in de materie en leerde via verschillende workshops hoe je dit gps-systeem zelf op je tractor kan bouwen. Het bouwplan is online beschikbaar.
‘Boer bricoleur’ is een voorbeeld van hoe samenwerking en innovatie kleinschalige landbouwbedrijven helpen
Dankzij de inzet van ‘Boer bricoleur’ en de implementatie van de bouwplannen wordt duurzame landbouw niet alleen gestimuleerd, maar ook op een praktische en haalbare manier ondersteund. Met behulp van duidelijke handleidingen en georganiseerde opleidingen kunnen geïnteresseerden deze systemen nu ook toepassen op eigen landbouwbedrijven. “Door landbouwers de tools en kennis aan te bieden om zelfbouwconcepten te ontwikkelen en te implementeren worden duurzame, betaalbare en op maat gemaakte oplossingen mogelijk gemaakt”, zegt Carmen trots.
‘Boer bricoleur’ is als het ware een voorbeeld van hoe samenwerking en innovatie de biologische en agro-ecologische landbouw kunnen transformeren. Om deze reden is er dan ook een nieuw EIP-project opgestart: ‘Van Bricoleur naar Automatiseur’. Momenteel wordt er een mobiele kippenstal uitgebouwd.
Wil u hieraan meewerken? Neem dan zeker een kijkje op de facebook groep van ‘Boer bricoleur’ waar nieuwtjes gedeeld worden.