Dit artikel werd gepubliceerd in de nieuwsbrief van september 2022.
Afgelopen jaren toonden onderzoeken aan dat het mentaal welzijn bij landbouw(st)ers erg onder druk staat. Externe factoren zoals droogte en lage winstmarges, maar ook het taboe om over mentale problemen te praten, zijn hier vaak de oorzaak van. Om startende landbouwers weerbaarder te maken, werkte een operationele groep het educatief project ‘Mentaal welbevinden begint op school’ uit, dat vanaf dit academiejaar wordt voorgesteld aan studenten van Agro- en Biotechnologie van de Odisee-hogeschool. Na bijsturing is het de bedoeling dat dit in alle campussen in Vlaanderen met een landbouwrichting uitgerold zal worden.
Dit project sluit mooi aan bij het actieplan Welbevinden dat het Departement Landbouw en Visserij in het voorjaar van 2022 gelanceerd heeft. Eén van de partners die betrokken is bij het educatief project, is het Vlaams Instituut Gezond Leven vzw. Dat heeft de missie om de hele Vlaamse bevolking gezond te krijgen aan de hand van de geluksdriehoek. Klinisch- en gezondheidspsycholoog Daan Gielen is projectleider en legt uit dat het instituut naar partners zocht om de doelgroep van landbouwers beter te bereiken. Zo is dit EIP-project (Europees partnerschap voor innovatie) ontstaan.
Mentaal welzijn begint op school
Het project focust op preventie en het versterken van het mentaal welbevinden bij landbouw(st)ers. Daan Gielen legt uit: “Het cliché ‘en de boer, hij ploegde voort’ blijkt voor een stuk nog altijd te bestaan. Het taboe dat heerst in landbouwmiddens over mentale problemen is vandaag nog steeds sterk aanwezig. Niet alleen in Vlaanderen maar bij veel landbouwers in Europa.” Met het educatief project rond mentaal welzijn hopen Daan en zijn collega’s dat het geen taboe meer is om met mentaal welzijn bezig te zijn maar dat het eerder normaal wordt.
“De onderwijscontext is een heel krachtige context, een soort van ingangspoort om aan preventie en gezondheidsbevordering te doen”, verduidelijkt Daan. De studenten krijgen een stukje theorie met de basis, maar Daan Gielen legt uit dat de focus vooral zal liggen op toepassingen. “We willen jonge landbouwers tools aanreiken om te kunnen omgaan met moeilijkheden en problemen. Het is ook belangrijk dat er tijdens de opleiding, bedrijfsbezoeken en stages niet alleen aandacht gaat naar praktisch-theoretische landbouwmaterie, maar dat er ook aandacht is voor onder andere de ‘work-life balance’. Door te praten over mentaal welbevinden en te tonen hoe je er mee aan de slag kan gaan willen we het taboe doorbreken. Concreet willen we de landbouwers aanleren dat bezig zijn met mentaal welzijn niet betekent dat je yoga moet gaan doen maar dat je ook met je mentaal welbevinden kan bezig zijn in de tractor, tijdens het werk.”
Samenwerking
De operationele groep (Vlaams Instituut Gezond Leven vzw, Boeren op een Kruispunt , ILVO, Jong ABS, Groene Kring, Odisee Hogeschool - Campus Waas Agro- en Biotechnologie) is heel divers en dat is een groot voordeel. Daan legt uit: “De invalshoeken van de verschillende partners zijn zo waardevol om bij de start van het project mee te krijgen, iedereen heeft een andere expertise. Zo had het ILVO al uitgebreid literatuuronderzoek verricht en hun partners bevraagd. Deze informatie konden we dan meteen ook opnemen en verwerken in het project. Daarnaast heeft elke partner inbreng waardoor we hopelijk kunnen starten met een project waar zoveel mogelijk landbouwers zich toch zeker voor een stukje in kunnen vinden.” Dit EIP-project is mee ontstaan dankzij de steun van het Vlaams programma voor Plattelandsontwikkeling (PDPO III).
Toekomst?
Het project is gestart en zal geëvalueerd worden na dit eerste academiejaar. Er zal dan worden nagegaan waar het project bijsturing nodig heeft. Na deze aanpassingen wil de operationele groep het project uitrollen op alle Vlaamse campussen met landbouwrichtingen. Hoewel het project focust op jonge landbouwers, hoopt de operationele groep langzaamaan ook de oudere generaties en andere doelgroepen erbij te betrekken. Daan verduidelijkt “Als de jonge garde mentale problemen al meer durft uit te spreken en aan te pakken, dan sijpelt dat hopelijk ook een stukje door naar bijvoorbeeld de oudere generaties.”
Daan hoopt dat het educatief project de toekomstige landbouwers voor een stukje zal wapenen om met mentale problemen om te gaan. “Als er al een klein zaadje gelegd wordt, dan ben ik al erg blij. Want dat zaadje kan dan groeien, uitbreiden en groot worden. Als ik echt mag dromen dan zie ik een verandering naar meer openheid waar mensen wel de tijd nemen om niet alleen met hun werk bezig te zijn, maar ook met zichelf, hun gezin en hun partner.”