Samenwerking
Het nieuwe Vlaams GLB-Strategisch Plan biedt de mogelijkheid om steun aan te vragen voor een samenwerkingsproject binnen EIP. Een voorloper van zo een samenwerkingsverband is de operationele groep ‘Buurtstroom van boer en burger’. Tom Schaeken, consulent energie en klimaat van Boerenbond en werkzaam bij vzw Innovatiesteunpunt, geeft meer uitleg over deze operationele groep en de coöperatie Halnet cv.
Oorsprong coöperatie Halnet cv
Tom Schaeken is innovatieconsulent energie en energiecoöperaties bij Boerenbond. In maart 2020 gaf hij in Hal, een gehucht van Minderhout, vorming over energie. Meer specifiek ging het over het besparen, opwekken en slim gebruiken van energie en hoe hierrond kan worden samengewerkt. “Het idee voor de lokale energiecoöperatie, Halnet cv, is ontstaan tijdens deze vorming”, lacht Tom. “De landbouwers stelden dat ze in het landelijke gehucht Hal vrij geïsoleerd zitten, in een soort lus van het distributienet. Als de kerncentrales worden afgekoppeld, wordt de zone Hal als eerste van het net gehaald”, zegt Tom. Dit zou willen zeggen dat de ventilatie in stallen zou stilvallen met acuut verstikkingsgevaar voor de kippen en de varkens tot gevolg. Het uitgangspunt voor Halnet was het opwekken en op de lus plaatsen van voldoende energie om zelfvoorzienend te zijn.
Een samenwerkingsverband tussen landbouwers en burgers
Om na te gaan hoe Hal zelf genoeg energie kan produceren, was het belangrijk om een inventaris en een stappenplan uit te werken. De hoeveelheid te produceren energie om aan de lokale energievraag te voldoen, werd berekend. Hal heeft veel verschillende types van landbouwbedrijven met elk een verschillend energieprofiel. Zo heeft een melkveebedrijf ‘s ochtends en ’s avonds een piekverbruik, waar dat anders is bij andere bedrijfstypes. De verschillen in energieprofielen boden opportuniteiten om samenwerkingen op te zetten. Sommige landbouwers en particulieren hadden al zonnepanelen maar door samen te werken, kon de stroom efficiënter gebruikt worden. Er werd nagegaan waar er extra zonnepanelen gelegd konden worden. De burgers van Hal werden getrakteerd op een barbecue waarop ze ingelicht werden over de plannen en de nodige budgetten. Landbouwers en alle burgers en buren van Hal kregen de kans om aandelen te kopen, met regelmatige uitkering van een dividend. “Dat we binnen de tien dagen het geld bijeen hadden om te starten met het project getuigt van het ondernemerschap van Hal”, zegt Tom trots. In november werden de extra zonnepanelen gelegd.
Operationele groep ‘buurtstroom van boer en burger’
Na de goedkeuring van het Vlaamse decreet over energiedelen en energiegemeenschappen in 2021, bekeek de coöperatieve Halnet cv de mogelijke win-win voor de boeren en de buren van het opzetten van een lokale energiemarkt. Tom legt uit: “Dankzij het produceren van groene stroom is men meer onafhankelijk van de prijzen op de elektriciteitsmarkt. Hierdoor hebben de verschillende partners van de coöperatie vorig jaar al een winstmarge geboekt. Daarnaast blijft het de droom van de landbouwers om het teveel aan stroom door te verkopen aan andere leden van de coöperatie, en dit aan een lagere prijs dan ze moeten betalen bij een gewone energieleverancier. Op die manier krijgt de producent meer geld voor de opgewerkte energie en kan de verbruiker goedkoper lokaal opgewekte energie aankopen.” Dankzij de middelen van de operationele groep ‘Buurtstroom van boer en burger’ en de verschillende partners, namelijk Halnet cv, Boerenbond, i. Leco en KBC, worden op dit moment nog de verschillende pistes voor lokaal energiedelen en verkopen onderzocht. “Ondanks dat de operationele groep eindigt eind augustus ben ik er zeker van dat met de vergaarde kennis de lokale samenwerking van Halnet cv voor de lange termijn verzekerd is”, klinkt het vol overtuiging bij Tom.
Voordelen coöperatie Halnet
Door het zelf opwekken van energie heeft de coöperatie vorig jaar veel winst kunnen maken. De coöperatie zal de winst voor nieuwe investeringen gebruiken, zoals een batterij. Daarnaast zorgt de coöperatie voor een nog betere samenwerking en kennisdeling tussen de verschillende landbouwbedrijven met het oog op een rendabeler bedrijfsmodel. “Niet alleen is de samenwerking tussen landbouwers onderling sterker geworden, er is ook meer verbondenheid dankzij dit project tussen landbouwers en de buurtbewoners”, stelt Tom. “Informele netwerkmomenten, zoals een jaarlijkse barbecue, zorgen voor een groter draagvlak. Boeren en burgers groeien naar elkaar toe: naast het energieverhaal komen de buurtbewoners meer te weten over de landbouwpraktijk en hebben ze er meer begrip voor. Anderzijds tonen de landbouwers begrip voor de buurtbewoners en denken ze na over integratie van bepaalde landschapselementen, zoals houtkanten, of hoe ze ingrepen rond water of biodiversiteit kunnen integreren in het landschap. Het hele project heeft dus geleid tot een wijziging in mindset die ten goede komt aan alle partijen”, zegt Tom trots.
Samenwerkingsverbanden: tips en tricks
Tom heeft intussen al enkele jaren ervaring met samenwerkingsverbanden. Voor de lezers van deze nieuwsbrief geeft hij nog tips mee om dergelijk project tot een succes te maken. “Onderling vertrouwen is een voorwaarde voor een goede samenwerking ”, licht Tom toe. “Het is belangrijk dat men op elkaar kan rekenen, wat niet wil zeggen dat de partners allemaal dezelfde mening moeten hebben. Dankzij verschillende inzichten wordt er kritisch naar het project gekeken. Daarnaast is het ook belangrijk dat er een kerngroep aanwezig is. Deze zorgt ervoor dat de samenwerking onderhouden blijft en dat het project zijn doel niet mist. Een gestructureerd en logisch traject moet duidelijkheid geven aan alle betrokkenen. Het is ook belangrijk om je ervan bewust te zijn dat een traject erg veel tijd vraagt.” Als laatste tip stelt Tom dat het ook erg belangrijk is om een ruimer netwerk uit te bouwen. Zo kan er verder kennis worden uitgedeeld en kan er vanuit een andere invalshoek gekeken worden naar het project.
Landbouwers zijn een belangrijke schakel in een samenwerkingsverband
“Landbouwers hebben enorm veel troeven voor het opzetten van een samenwerkingsverband rond duurzame energie”, zegt Tom. “Ze hebben de ruimte, kennen de omgeving enorm goed en zijn zich goed bewust van de invloed van de seizoenen. Landbouwers zijn in de eerste plaats ondernemers; als ze ergens opportuniteiten in zien zullen ze zelf het heft in handen nemen om in de landelijke omgeving een sleutelrol op te nemen. Als de landbouwer zijn ruimte kan inzetten of gebruiken zodat de gemeenschap ervan kan genieten, zijn er waarschijnlijk verschillende verdienmodellen mogelijk.”
Wil u graag meer informatie over de coöperatie Halnet cv? Neem dan zeker een kijkje deze website. Daarnaast zijn er ook nog diverse filmpjes beschikbaar over de coöperatie. Meer informatie over de operationele groep ‘Buurtstroom van boer en burger’ vindt u op deze webpagina.
Copyright foto: Boerenbond