Advies voor een klimaatrobuust landbouwbedrijf: van wateropslag tot bodembeheer

Dit gecombineerde buffer- en spaarbekken is aangesloten op een zijtak van de Zarrenbeek, waardoor ze zowel een bufferende als opslagfunctie heeft.

Adviseur Guillaume staat landbouwers te woord tijdens een studiedag van Inagro.

“Vanuit waterbeschikbaarheid zet ik het meest in op buffer- en spaarbekkens met steun van VLIF NPI” 

Landbouwers met vragen over wateropslag kunnen een beroep doen op Dries Mergaert. Dit gaat vaak over buffer- en spaarbekkens met ecologische inrichting. Staan deze in verbinding met een waterloop, dan krijgen ze een bufferende functie voor de gemeenschap en een waterspaarfunctie voor de landbouwer. Tijdens een droge zomer komt Dries op een tiental landbouwbedrijven voor een eerste advies. Dries: “We helpen de landbouwer met zijn steunaanvraag voor VLIF-NPI en als het wenselijk is, linken we het met extra advies en lopende projecten van Inagro.” De afgelopen acht jaar waren er veel droge zomers. Landbouwers zijn hierdoor bewuster geworden van het veranderende klimaat. “Als er vroeger na twee droge jaren een nat jaar volgde, dan viel de vraag naar wateropslag stil. Ondertussen zijn er zelfs in jaren met extreem veel regenval vragen van landbouwers die nog meer regenwater willen opvangen. We krijgen natuurlijk ook vragen over wat te doen bij te veel water, maar dat is minder rechtlijnig op te lossen”, zegt Dries.

Water opslaan in de bodem 

Dries bekijkt samen met de landbouwer hoe extra water op te slaan op het bedrijf. Dit is niet altijd evident. Een andere manier om water op te slaan, zonder ruimte in te nemen, is een gezonde bodem. “Een goede bodem is het begin van alles. Landbouwers zijn zich bewust van het belang van de bodem. Daarnaast blijft een spaarbekken een zekerheid voor de landbouwer in droge periodes”, zegt Dries. Landbouwers met specifieke vragen rond bodemkwaliteit komen terecht bij collega’s van Dries, zoals Guillaume. 

Houthakseldammen tegen erosie

Guillaume is onderzoeker bodem en bemesting en erosiecoördinator. Eén van zijn kerntaken is landbouwers sensibiliseren om erosie tegen te gaan. Geïnteresseerde landbouwers kunnen maatregelen nemen op hun terrein in samenwerking met het lokaal bestuur. Dat kan gaan over het aanleggen van bijvoorbeeld houthakseldammen, erosiepoelen en grasbufferstroken in combinatie met plantaardige dammen. Voor de plantaardige dammen kan de landbouwer via VLIF-NPI steun krijgen. Momenteel lopen er een vijftal van deze projecten bij landbouwers, die Guillaume opvolgt.

“Ik zou erosiemaatregelen aan iedere landbouwer aanraden”

Marc Vantomme, landbouwer in erosiegevoelig gebied, neemt zelf verschillende maatregelen om de bodemkwaliteit op zijn percelen te verbeteren en erosie tegen te gaan. Hij zaait groenbemesters, gebruikt stalmest, compost en houtsnippers in de bodem, legt drempels aan in ruggenteelten en bewerkt zijn bodem niet-kerend. “De erosiemaatregelen zou ik aan iedere landbouwer aanraden. Het is zeer goed voor het milieu, zorgt voor een positief imago van de landbouw en vermindert opbrengstverliezen. De landbouwer zelf vaart er wel bij”, zegt Marc in een gesprek met Guillaume. Het volledige gesprek kan u hier bekijken. Op percelen met een hoge of zeer hoge erosiegevoeligheid (rode of paarse percelen) is het verplicht erosiemaatregelen te nemen. Zijn er geen verplichtingen, dan kan de landbouwer steun krijgen voor verschillende erosiemaatregelen via de ecoregelingen. Ecoregelingen zijn populaire éénjarige maatregelen. Landbouwers vragen deze eenvoudig aan. “Ze krijgen een compensatie terwijl ze aan hun bodem werken. Een populaire ecoregeling is het verhogen van het organische koolstofgehalte in de bodem met stalmest, want landbouwers hebben vaak stalmest ter beschikking. Drempels bij ruggenteelt en niet-kerende grondbewerking zijn ook populair tegen erosie. De vergoeding voor niet-kerende bodembewerking zie ik eerder als leergeld voor het ploegloos werken. Dit is even door een zure appel bijten, omdat de resultaten in het eerste jaar niet zichtbaar zijn. Na een paar jaar niet-kerend werken horen we van de landbouwers dat er een positief effect is”, zegt Guillaume. Deze maatregelen tegen erosie zorgen voor een gezondere en veerkrachtige bodem. Daardoor is hij minder gevoelig aan droogte of een overvloed aan water. Meer informatie over de populariteit van ecoregelingen kan u terugvinden op de cijferwebsite van het Agentschap Landbouw en Zeevisserij. Voor investeringen zoals drempelmachines is steun via VLIF-NPI mogelijk. Bij de aankoop van een machine voor niet-kerende bodembewerking kan een landbouwer steun krijgen via VLIF- PI (productieve investeringen).

“Afgelopen natte periode was een wake-up call voor gemeenten”

De doelgroep van Guillaume is niet enkel landbouwers, maar ook lokale besturen. Via demodagen en webinars betrekken ze steden en gemeenten in het verhaal. ”Afgelopen natte periode was een wake-up call voor gemeenten die nog niet veel met erosie bezig waren. Op plaatsen waar er eerder nooit erosie was, komt het nu wel voor. Het najaar van 2023 en het voorjaar van 2024 waren dan ook heel extreem”, zegt Guillaume. Erosie kan gevaarlijke situaties voor mens en milieu veroorzaken, denk bijvoorbeeld aan modderstromen. Het werkgebied van Inagro ligt voornamelijk in West-Vlaanderen, maar hun adviezen stoppen niet aan de provinciegrens. Heeft u als landbouwer vragen rond waterbeschikbaarheid of erosie? Dan kan u contact opnemen met Inagro via info@inagro.be. Bent u actief in een erosiegevoelige gemeente? Dan is de kans groot dat uw gemeente een erosiecoördinator heeft.