Begin mei startte het hydrologische zomerseizoen voor het eerst in de afgelopen jaren zonder neerslagtekort, met dank aan de maartse buien en aprilse grillen. Maar nadien werd het kurkdroog met hier en daar wat regenval. Een combinatie van verschillende maatregelen zoals verbeterde bodemkwaliteit, opslag van water, aangepaste teelttechnieken, gewaskeuze kan landbouwbedrijven weerbaarder maken tegen de extreme weersomstandigheden. Het Departement Landbouw en Visserij ondersteunt projecten die inzetten op innovatie en kennisdeling. In dit artikel worden twee recente projecten belicht die focussen op droogtebestendige landbouw.
Het demonstratieproject OptiwApp (Optimale Water Applicatie) zet in op de besparing van water door slim om te springen met irrigatie. Het project bouwt voort op het succesvolle demonstratieproject 'Beredeneerd beregenen van openluchtgroenten en aardappelen' en heeft als doel land- en tuinbouwers te ondersteunen bij het optimaliseren van hun waterbeheer. Het project wordt gecoördineerd door het Provinciaal Proefcentrum voor de Groenteteelt Oost-Vlaanderen(PCG) waar Elise Vandewoestijne het project opvolgt. Ze legt ons het belang van dit project uit: “In tijden van droogte en waterschaarste is het beregenen van gewassen met hemel-, oppervlakte- of grondwater vaak niet meer vanzelfsprekend. Bovendien wijzen klimaatvoorspellingen op nog meer extremen in de toekomst, met langere periodes van droogte en hitte tijdens het groeiseizoen van gewassen. Duurzaam en beredeneerd omspringen met water om deze periode te overbruggen, is dus de boodschap. Elke landbouwer moet keuzes maken op maat van zijn bedrijf want door een verschil in teelt, bodemtype en waterbeschikbaarheid is dit voor elk bedrijf anders. Om hierbij te helpen, werd de Beregeningstool (pcgroenteteelt.be) in het leven geroepen. De beregeningstool geeft inzicht in de waterbehoefte van de voornaamste teelten afhankelijk van de plantdatum en de bodemsoort. Op deze manier kan de landbouwer, in periodes van droogte, het weinig beschikbare water zo efficiënt mogelijk inzetten. De gebruiker krijgt een inschatting over welke teelten rendabel blijven en welke niet. De website bevat ook infofiches over traditionele en meer geavanceerde (precisie)beregeningstechnieken. Dit helpt de landbouwer op de hoogte te blijven over nieuwe technieken die zinvol kunnen zijn in het bedrijf.” Het project OptiwApp is het resultaat van de succesvolle samenwerking tussen het Provinciaal Proefcentrum voor de Groenteteelt (PCG), Proefcentrum voor de Aardappelteelt (PCA), Inagro en de Bodemkundige Dienst van België (BDB).
Slim irrigeren kan veel water besparen, toch is dit maar een deel van de oplossing. Goede bodempraktijken blijven essentieel om het watertekort zo lang mogelijk uit te stellen. Het demonstratieproject Bodemkracht test uit welke bodemtechnieken de gewassen weerbaarder maken bij droogte. Volgens Simon Verreckt, adviseur en onderzoeker van Praktijkpunt Landbouw Vlaams-Brabant, begint het weerbaar maken van landbouwsystemen bij de bodem. Een weerbare bodem helpt niet enkel in extreem droge jaren, maar ook in extreem natte jaren. “Er is al veel onderzoek gedaan naar bodemkwaliteit in de landbouw, maar deze resultaten bereiken niet altijd de sector. Daarom werden er in het project Bodemkracht bestaande technieken in proef aangelegd en getoond op demonstraties. Landbouwers zien op de proefvelden de resultaten en kunnen zo beter geïnformeerde keuzes maken”, zegt Simon. Een belangrijke factor voor een goede bodemstructuur is het organisch stofgehalte. Toevoegen van organische stof aan de bodem, zoals compost, heeft een positieve invloed. Door niet-kerende bodembewerking blijft de organische stof zich in de bovenste bodemlagen concentreren. Dit zorgt voor een betere waterhuishouding. Dergelijke duurzame bodempraktijken zijn niet makkelijk aan te tonen in een tweejarig project. In de provincie Vlaams-Brabant wordt al 20 jaar onderzoek gedaan naar het effect van niet-kerende bodembewerking en zijn er duidelijke voordelen te zien. Het project toont aan dat commercieel verkrijgbare ‘snelle oplossingen’ zoals hulpstoffen (bv. superabsorbeerders) regelmatig positiever in beeld worden gebracht dan ze in werkelijkheid zijn. Het volledige rapport met alle resultaten van dit project vindt u terug op Bodemkracht - Praktijkpunt Landbouw. Dit project werd gerealiseerd dankzij de samenwerking tussen Praktijkpunt Landbouw Vlaams-Brabant, Proefstation voor Groenteteelt, Provinciaal Proefcentrum voor de Groenteteelt Oost-Vlaanderen en Proefcentrum voor de Aardappelteelt.
Elise (OptiwApp) en Simon (Bodemkracht) benadrukken dat demonstratieprojecten essentieel zijn om de landbouwer te sensibiliseren. “Er is veel landbouwonderzoek, maar via deze projecten kunnen de resultaten ervan praktijkgericht naar de landbouwer gebracht worden“, vertelt Simon. “De land- en tuinbouwsector heeft nood aan oplossingen op maat van het bedrijf. Praktijkcentra zijn voor veel landbouwers het eerste en het belangrijkste aanspreekpunt. Demonstratieprojecten zijn dus belangrijk om de vragen en uitdagingen van de sector te beantwoorden”, zegt Elise. Demonstratieprojecten komen tot stand met Europese en Vlaamse middelen. Het Departement Landbouw en Visserij doet jaarlijks een oproep voor het indienen van voorstellen van demonstratieprojecten.
Oproep voor het indienen van demonstratieprojecten
Nog tot 15 september kunnen organisaties voorstellen voor demonstratieprojecten indienen. Demonstratieprojecten maken land- en tuinbouwers bewust van nieuwe mogelijkheden op het vlak van duurzame praktijken en technieken. Door middel van demonstraties worden land- en tuinbouwers aangespoord om deze praktijken en technieken toe te passen op hun bedrijf.
Het thema van de oproep is ‘een klimaatrobuuste land- en tuinbouw’. Een klimaatrobuuste bedrijfsvoering is voor elke landbouwer een uitdaging. De demonstratieprojecten dragen bij tot het verminderen van de impact van landbouw op het klimaat (mitigatie) en/of tot aanpassingen aan de gevolgen van het wijzigende klimaat (adaptatie). Ze zetten in op praktische klimaatmaatregelen en stimuleren landbouwers deze toe te passen op hun bedrijf. Het maximumbedrag van de subsidie bedraagt 100.000 euro per project.
Meer informatie vindt u op de website van het Departement Landbouw en Visserij.
Foto 1: Irrigatie door middel van een sproeiboom (OptiWapp). Copyright Inagro
Foto 2: Bodembedekking met stro bij selder tegen verdamping bodemvocht (Bodemkracht).. Copyright Sander Fleerakkers